Monday, 25 April 2011

कण्हेर

                  
निसर्गात आधळणार्या अनेक फ़ुलझाडांपैकी एक म्हणजे कण्हेर. ही एक रानटी वनस्पती आहे. ही फ़ुले अगदी पुर्वीपासून अस्तित्त्वात आहेत. ही फ़ुले किती रंगांची असतात ते माहिती नाही, पण मी तरी पांधरी आणि गुलाबी रंगाची कण्हेर पहिलेली आहे. कण्हेरी ची फ़ुले अतिमंद सुगंधी असतात. शिवाय ती वेगवेगळ्या रंगछटांनी डवरलेली असतात. कण्हेरीला ग्रीश्मात आणि वर्शा रुतुत फ़ुले येतात. ही झाडे अनेक लोक आपल्या बागेत लावातात. याशिवाय ओधे, नाले, बांधाच्या कडेने , विहिरीच्या कडेने तसेच ओलसर आणि दलदलीच्या जागी असतात.

                            

पांगारा

                            

पांगारा हे फ़ुले येणारे झाड आहे. याची फ़ुले आकर्शक दिसतात. शिशिर रुतु आला की उंच असणार्या या झाडाची पाने गळून पडतात. आणि वसंत रुतुच्या आगमनाच्या वेळी या झाडांच्या फ़ांद्यांच्या टोकांवर लाल-पांधर्या फ़ुलांचे झुपके येण्यास सुरुवात होते. एकही पान नसलेले आणि लाल गर्द फ़ुलांनी बहरलेले हे झाड दिमाखात उभे असते तेव्हा वाटाड्याने त्याकडे पाहून गोडवे गायले नाही तर नवलच. ही फ़ुले झुपकेदार असल्याने शोभेसाथी वापरतात. शिवाय त्यात औशधी गुणधर्मही असतात. या झाडाचे लाकूड मऊ व वजनाने हलके असल्याने हे लाकूड कोळी लोक होडया बनवण्यासाथी वापरतात. अशी ही झाडे रस्त्याच्या कडेने, रानात वगैरे आधळतात.

                             

एकही पान नसलेले आणि लाल गर्द फ़ुलांनी बहरलेले हे झाड दिमाखात उभे असते तेव्हा वाटाड्याने त्याकडे पाहून गोडवे गायले नाही तर नवलच.

सुर्यफ़ुल

                           
हे फ़ुल सुर्यनारायनासारखे दिसते आणि जातीने फ़ुल आहे कदाचित म्हणूनच त्याला सुर्यफ़ुल हे नाव पडले असावे. इंग्रजीत त्याला सनफ़्लोवर असे म्हणतात. याचे वैशिश्ट्य म्हणजे जसजसे हळूहळू सुर्याचे दर्शन घडते तसतसे फ़ुल उमलते, आणि जसाजसा सुर्य पुर्वेकडून पश्चिमेकडे आपला प्रवास करतो तसे हे फ़ुल सुर्याच्या दिशेने झुकते. फ़ुल पिवळे जर्द दिसते आणि याचे देथ लांब व हिरवेगार असते. सुर्यफ़ुलाच्या बियांपासून तेल काधले जाते. शिवाय तेल कधल्यानंतर त्या चोथ्यापासून तयार केलेली पेंड दुभत्या जनावरांना खायला देतात.

                 
सुर्यफ़ुलाची शेती लांबून पाहिली की त्यातील पिवळी फ़ुले व आतील काळ्या बिया एकाच दिशेला उमललेली पाहून जणू जमिनीवर गालिचा अंथरल्याचा भास होतो.

Wednesday, 13 April 2011

गोकर्ण

 
गोकर्णाचे फुल असे दोन प्रकारचे असते. काहीना एकाच पाकळी असते तर काहीना असंख्य. शिवाय इतर फुलांच्या तुलनेने त्यांचा आकार काहीसा वेगळाच असतो. एक पाकळीच्या गोकारणाचा आकार गाईच्या कानासारखा दिसत असल्याने त्याला गोकर्ण हे नाव पडले असावे...फुलाच्या मऊशार पाकळ्या खालच्या बाजूने हिरवट रंगाच्या दिसतात. देठ नाजूक असून फुले वेलीवर येतात. वेल लांबच लांब असा पसरतो. फुलांना वास नसतो मात्र त्यांचे रूप आणि त्यांचा गडद निळा रंग आकर्षक असतो. शिवाय त्यांचे रूप झाडावरच खुलून दिसते. त्यांच्या नाजुक्तेच्या गुणधर्मामुळे फुले झाडावरून तोडल्यावर लगेचच सुकतात. एक पाकळीचे गोकर्णाचे फुल निळा आणि पंधरा अशा दोन रंगाचे असते. ही फुले पावसाळ्यातच फुलात असल्याने त्यांना पाहण्याचे भाग्य तेवढेच... या वेलीवर शेंगा येतात. त्या वळवून त्यांच्या बिया जमिनीत पेरल्या कि गोकर्णाचे वेल उगवतात. हवेमार्फत बीजप्रसार होतो.