जाई

                                              
'जाई’ म्हणजे एक प्रकारचे सुगंधी फ़ुल. हे फ़ुल झाडावर नाही तर वेलीवर येत असल्याने त्याचा समावेश वेलवर्गीय कुळात केला जातो. जाई चे शस्त्रिय नाव ’जस्मिनम ग्रान्डिफ़्लोरम’. जाई ला जातिका, चंबेली, जस्मिन, चमेली आदी नावांने संबोधले जाते. जाई ची फ़ुले सुगंधी, पांधरीशुभ्र दिसणारी, तसेच पुजेला वापरली जात असल्याने ती सुगंधी पुजापुश्पे देणारी वेली म्हणूनही ओळखली जाते. इतर वेलींप्रमाणे ही मांडवावर चधते आणि पसरते. जाईच्या फ़ुलाचे खोड मनगटाएवधे जाड होऊ शकते.या वेली लांबच लांब पसरत असल्याने आणि त्यांना वाध असल्याने त्यांची विशिश्ट रचना करुन मांडव तयार केले जातात. या सुगंधी फ़ुलांपासून बनविलेले गजरे स्त्री वर्गाचे आकर्शण असून त्यांना ते अधिक प्रिय असतात. जाईची पाने संयुक्तपर्णी आणि विशमसंख्य असून ५ ते ७ लहान-लहान पानांचे मिळून एक पान तयार झालेले असते. जाईची फ़ुले शुभ्र आणि नाजूक असतात. फ़ुलांच्या पाकळ्या खालच्या बाजूने फ़िक्कट गुलाबी-जांभळट रंगाची दिसतात. जाईची फ़ुले नेहमी सायंकाळी फ़ुलतात. रात्रीच्या मंद हवेच्या झुळुकीत त्यांचा सुवास सर्वत्र पसरतो. दिवसभर थकून आल्यानंतर रात्री या वेलीच्या आणि फ़ुलांच्या सहवासात मन आनंदून, रमून जाते. रात्रीचा चंद्राचा प्रकाश वेलीच्या मांडवातून आरपार जाताना ते परस्पर लपंडाव खेळत असल्याचा भास होतो. जाईच्या वेलींचा मांडव, त्यावर बहरलेली फ़ुले, त्यांचा सुगंध, आणि रात्रीच्या अंधारात पसरलेला चंद्राचा मंद प्रकाश यांमुळे परिसराचे सौंदर्य खुलून जाते. जाईच्या फ़ुलांच्या मंद सुगंधामुळे फ़ुलांना महत्त्व प्राप्त झाले आहे. अंगातील उश्णता वाधल्यावर तोंडात फ़ोड येतात, त्यावर जाईचा पाला चावणे हा एक उत्तम उपाय आहे. याशिवाय जाईच्या फ़ुलांपासून सुगंधी तेले तयार केली जातात.