कमळ

                      

    वैदिक वाड.मय कमळाचे गुणगान करताना थकतनाही. कृष्णाचे डोळे कमळाच्या पाकळीच्या आकारासारखे असल्याने त्याला 'कमलनयन' असे नाव पडले. भगवान श्रीकृष्णानेही गीतेमध्ये कमळाला आदर्श मानून तसे जीवन जगण्याचा उपदेश केला आहे. "अनासक्तीचा आदर्श" म्हणजे कमळ. कमळाचे पान पाण्यात असूनही पाण्याचा एक थेंबही स्वतःला लागू देत नाही. कमळ हे भारत व व्हिएतमान या देशांचे राष्ट्रीय फुल आहे. जगभर या वनस्पतीच्या सुमारे १०० जाती आढळतात. ही वनस्पती चीन, जपान, व भारतात सर्वत्र आणि इराणपासून पूर्वेस ऑस्ट्रेलियापर्यंत आहे. गोडे पाणी आणी उथळ पाण्याची जागा कमळाच्या वाढीस अनुकूल असते. देठहीलांब असतो. पानांवरील शिरा पानाच्या माथ्यापासून पसरलेल्या असतात. कमळाचे फुल सुंदर, सुगंधी व मोठे असते. ही फुले पाण्यावर तरंगतात. फुलांच्या जातीनुसार त्यांचा रंग वेगवेगळा असतो. लाल, निळे, पांढरे, सुवर्ण रंगाचे कमळ, अशा अनेक रंगांची कमळे अस्तित्त्वात आहेत. या वनस्पतीच्या लागवडीकरीता बिया व गड्डे(खोड) वापरतात.

या कमळाचा रंग गडद लाल असल्यामुळे याला रक्तकमळ म्हणून संबोधले जाते. भारतात रक्तकमळ आणि उपल्या कमळ या दोन प्रमुख जाती आढळतात.

कृष्णकमळ

मोरपिसाला ज्याप्रमाणे धागे वा रेषा रेषा असतात, अगदी तशाच या निळ्या पाकळ्यांच्या आत बारिक, लांब अशा पाकळ्या (साधारणपणे१००) दिसतात. ते कौरव. आणि आतील बाजूला असणारे पिवळसर रंगाचे पाच पांडव दिसतात. सर्वांत मध्यभागी दिसतात ती म्हणजे स्वर्गलोक, मृत्युलोक, आणि नरकलोक माथ्यावर पेलणारा श्रीकृष्ण. थोडक्यात, कौरव पांडवांसहित उभा असलेला श्रीकृष्ण या कमळात पाहायाला मिळतो. म्हणून ते कृष्णकमल.